Melkvervangers: een top 5

'Melk is goed voor elk', 'Melk de witte motor', wie kent deze slogans niet? Als kind op de basisschool wist je niet beter: melk hoorde erbij. Iedere dag kreeg je immers een lekker glaasje 'schoolmelk' uitgedeeld, want 'Melk moe(s)t'. Gesubsidieerd door het Rijk (en later door de EU), werd er jarenlang een flinke lobby gevoerd om iedereen aan het melk drinken te krijgen. Maar waarom was dit eigenlijk en is die melk echt zo gezond als we altijd gedacht hebben, of zijn er betere alternatieven? We vertellen je er graag meer over.

Melklobby: waarom?

 In de jaren '30 ging het niet goed met de (melk)boeren in ons land. Er was sprake van een recessie en om de boeren aan het werk te houden, werden zij door landbouwsubsidies gestimuleerd om veel meer koemelk te produceren, zonder dat hier een marktvraag tegenover stond. Boeren ontvingen een gegarandeerde minimumprijs voor hun melk. De normale marktwerking die zou voorkomen dat er een te groot melkoverschot ontstond, werd hierdoor verstoord. Zo ontstond er een overschot, de zogenaamde 'melkplas'. Een van de manieren om deze melkplas te verkleinen was de oprichting van het Zuivelbureau n 1934, om Nederland aan het melk drinken te krijgen. De campagne richtte zich vooral op de jeugd, onder andere met gesubsidieerde schoolmelk. Van alles werd uit de kast gehaald: de M-Brigade (1957), Joris Driepinter (1961), Melk is goed voor elk en Melk de witte motor (1983). In de jaren '30 was de voeding in Nederland zo beperkt, dat kinderen die melk dronken langer en zwaarder werden dan kinderen die geen melk dronken. In de jaren daarna werd onze voeding echter steeds rijker en nam dit effect weer af. Er waren geen grote gezondheidsvoordelen meer te zien. De reden dat wij melk zijn gaan drinken is dus niet om onze gezondheid te verbeteren, maar vooral om de agrarische industrie te steunen. De marketing van het Zuivelbureau was echter zo goed, dat melk in de jaren daarna nog steeds razend populair bleef. De boodschap van het Zuivelbureau was zo goed aangekomen dat Nederlanders melk bleven drinken en zelfs het werk van het zuivelbureau overnamen: ze leerden hun kinderen ook melk drinken. 

Melk is voor kalfjes

De laatste jaren neemt de consumptie van melk weer af. Een van de redenen hiervoor is dat mensen in algemene zin meer na zijn gaan denken over voeding en gezondheid. Met de komst van internet is er een schat aan informatie vrijgekomen en zijn we een stuk kritischer geworden als het gaat om gezonde voeding. Veel voedingsdeskundigen zijn het er inmiddels over eens dat (dierlijke) melk helemaal niet zo geschikt is voor menselijke consumptie. Melk is bedoeld als kickstart voor pasgeborenen (kalfjes) en bevat daarom veel stoffen om de groei te bevorderen. Wanneer je volwassen bent zijn deze stoffen overbodig en leidt de dagelijkse melkconsumptie vaak tot problemen. Steeds meer mensen hebben een koemelk allergie en maar liefst 75% van onze wereldbevolking is lactose-intolerant. Koemelk zou daarnaast ook een rol spelen bij talloze aandoeningen zoals astma, ADHD, osteoporose en kanker. Maar hoe zit het dan met Calcium? Melk heb je toch nodig voor sterke botten en tanden? Ook dit idee is achterhaald. Er zijn diverse voedingsmiddelen die je kunnen voorzien van voldoende calcium. Denk aan groene bladgroenten, noten, zaden, enz. Maar wat als je melk nou gewoon lekker vindt of als je het nodig hebt voor een bepaald recept?

Melkvervangers: een top 5

Met de komst van kritische berichten over melk, zijn er ook een hoop alternatieven op de markt gekomen. Waar je deze producten vroeger enkel bij een natuurwinkel vond, staan ze nu gewoon in het schap bij de buurtsuper of koop je ze gemakkelijk online. Maar wat zijn nou de gezonde alternatieven en waar moet je op letten als je voor de gezondste optie wil gaan? We delen graag onze vijf favorieten:

1. Amandelmelk

Amandelmelk is een zeer geschikte melkvervanger. Het is gemaakt van geroosterde amandelen, die vervolgens vermaalt worden. De pulp die ontstaat wordt vermengd met water en vormt zo amandelmelk. Het is romig en wat zoetig van smaak en leent zich goed voor de bereiding van zoete gerechten (cake, gebak, milkshakes). Amandelen bevatten een hoge voedingswaarde en zitten vol belangrijke vitamines en mineralen. Amandelmelk bevat daarentegen weinig calorieën en is licht verteerbaar. Je krijgt er een minder vol gevoel van dan gewone koemelk. Heb je een notenallergie, dan is amandelmelk echter geen goede optie voor je, al bevatten veel soorten amandelmelk slechts schrikbarend weinig noten (slechts 2-8 amandelen per glas). Iets om op te letten bij de aanschaf van amandelmelk dus. Veel soorten amandelmelk worden daarnaast gezoet met diverse (ongezonde) zoetstoffen. Wil je dus gaan voor een echt gezonde variant, check dan goed het etiket. Een voorbeeld van een kwalitatief goede variant is de Ongezoete Amandeldrink van Provamel.

2. Havermelk

Havermelk is gemaakt van geweekte havervlokken. Het is wat dikker en romiger dan koemelk en heeft een vrij aanwezige haversmaak, die niet in alle recepten even lekker smaakt. Zelf gebruik ik het graag voor een havermout ontbijtje of als vervanger voor koemelk in mijn koffie/cappuccino. Mijn ervaring is dat veel melk alternatieven slecht op te schuimen zijn, maar met havermelk gaat dat wel erg goed. Met name de havermelk van het merk Oatly is hier erg geschikt voor. Ze hebben intussen ook een barista versie, maar de 'normale' variant volstaat ook. Havermelk is overigens laag in cholesterol en wanneer je last hebt van constipatie kan havermelk een goede oplossing zijn: het zit boordevol vezels die je hier snel vanaf kunnen helpen.

3. Sojamelk

Sojamelk is een van de bekendste (plantaardige) melkvervangers. Het is gemaakt van geweekte sojabonen en lijkt qua voedingswaarde veel op koemelk. Het bevat echter weinig verzadigde vetten, geen cholesterol maar ook weinig calcium. Vaak zie je dus dat dit later kunstmatig toegevoegd is. Sojamelk is rijk aan eiwitten en voedingsvezels. Waar we vroeger dachten dat sojamelk supergezond was, is het de laatste jaren behoorlijk in opspraak gekomen. Ongefermenteerde soja werd in verband gebracht met een hoog risico op diverse ziektes en een verstoring van de hormoonhuishouding. Sojabonen zijn meestal genetisch gemanipuleerd (met gifstoffen) en er worden enorme stukken regenwoud voor gekapt (met name in Brazilië). Daarnaast wordt aan sojamelk vaak suiker of andere zoetstoffen toegevoegd, om de wat bittere nasmaak van ongezoete sojamelk te maskeren. Kies je voor sojamelk, ga dan voor de biologische varianten (die zijn niet genetisch gemanipuleerd) en kijk goed of het wel verantwoord geproduceerd is. Een verantwoorde keuze is bijvoorbeeld Sojadrank van het merk Isola Bio.

4. Kokosmelk

Kokosmelk wordt in ons land vooral gebruikt om mee te koken. Logisch ook, want daar is het ook erg geschikt voor. De smaak gaat niet verloren bij verhitting en je zet er dan ook de lekkerste curry's mee op tafel. De melk wordt gemaakt van gemalen vruchtvlees van de kokosnoot, gemengd met water en heeft een romige, volle smaak. Het is vrij machtig en heeft een hoge voedingswaarde vergeleken bij andere melkvervangers. Daarnaast heeft het ook een vrij hoog vetgehalte. Ook aan kokosmelk wordt vaak suiker toegevoegd, wil je dit niet dan is het echt even zoeken naar een zuivere variant. Kies bijvoorbeeld voor Kokosmelk puur van Terrasana.

5. Rijstmelk

Rijstmelk is een waterige melk, met een vrij zoete smaak. Het wordt gemaakt van gekookte zilvervliesrijst. Na het koken wordt de rijst gepureerd en gezeefd. Het vocht wat overblijft wordt rijstmelk genoemd. Rijstmelk is hoog in koolhydraten, maar bevat daarentegen weinig voedingsstoffen. Er worden daarom vaak vitamines aan toegevoegd. Net als sojamelk is rijstmelk veel in opspraak geweest de laatste jaren. De rijstplant zou veel arsenicum uit de bodem opnemen, wat in de rijstmelk terechtkomt. Ook wordt er vaak suiker aan rijstmelk toegevoegd. Ook hier dus weer opletten voor welke variant je kiest. Biologische rijstdrank van The Bridge is bijvoorbeeld een goede optie.

Tot slot: voor alle soorten melkvervangers geldt dat je ze vaak niet kan vinden onder de noemer 'melk'. Melk is namelijk een beschermde term voor dierlijke producten. Om die reden vind je de melkvervangers (ook in onze webshop) vaak beter onder de namen 'drink' of 'drank' (bijv. Amandeldrink of haverdrank).